Türkiye'de petrol fiyatları ve dolar kuruna bağlı olarak zamlanan akaryakıt fiyatları konusunda kafaları kurcalayan sorular cevap bekliyor.
Bu sorulardan belki de en önemlisi, 'petrol fiyatları ve dolar kurunda yaşanan gerilemelere rağmen neden akaryakıt fiyatları ülkemizde gerilemiyor' sorusu. Zira 10 Ağustos 2018'de bir varil petrol fiyatı 69.5 Dolar iken, kur 5.94 TL seviyesindeydi.
Yani o tarihte bir varil petrol için 413 TL ödenmesi gerekiyordu. Bu tarihten tam 1 yıl sonra 10 Ağustos 2019'da ise petrol varil fiyatı 58.3 Dolar, kur ise 5.50 TL'ye geriledi. Yani 1 yıl öncesine göre bir varil petrol fiyatı yüzde 23 gerileyerek 321 TL'ye indi. 'Peki, bu dönemde petrol fiyatları ve dolar kuruna endeksli benzin fiyatlarında ne kadar indirim oldu' diye sorarsanız cevap, 'ne indirimi, benzin fiyatları yüzde 7 zamlandı' oluyor.
Kur ve Petrol fiyatına göre 1 litre benzin fiyatı en az yüzde 20 daha düşük olması gerekirken fiyatın yüzde 7 daha pahalı olmasının nedeni, yetkililerce izah edilmesi gerekiyor.
Benzin 5 TL olmalıydı
10 Ağustos 2018'de İstanbul'da kurşunsuz benzinin pompada litre fiyatı 6.24 TL, motorinin litresi ise 5.69 TL idi. Tam bir yıl sonra, yani 10 Ağustos 2019'da ise kurşunsuz benzinin litre fiyatı 6.46 TL, motorinin litresi ise 6.04 TL seviyesindeydi.
1 varil petrol fiyatının yüzde 20'den fazla gerilediği göz önüne alınırsa, kabaca bir hesapla benzin litre fiyatı bugün 5 TL, motorin ise en fazla 4.85 TL olması gerekiyordu. 14 Ağustos itibarıyla ise İstanbul'da akaryakıt pompa fiyatları; kurşunsuz benzinde 6.53 TL, motorinde 6.06 TL.
Hani ÖTV'den karşılanıyordu?
Fiyatların kur artışları ve enflasyona göre kendiliğinden ayarlanmasını mümkün kılan sisteme 'eşel mobil' adı veriliyor.
Eşel mobil kelimesi Fransızca 'hareketli ölçek' teriminden Türkçe'ye geçmiştir. Son dönemde hükümet tarafından akaryakıt fiyatlarının döviz kurundaki oynaklık nedeniyle çok sık değişimini önlemek amacıyla, eşel mobil sistemiyle otomatik belirlenen akaryakıt fiyatlarındaki artışların özel tüketim vergisinden karşılanması suretiyle akaryakıtın pompa fiyatının sabit kalması sağlanmaya çalışıldı.
Örneğin benzin fiyatı 30 kuruş arttığında, benzindeki ÖTV 30 kuruş indirilmek suretiyle benzinin pompa fiyatı sabit tutuldu. Ancak son bir yılda petrol fiyatları ve kurda yaşanan gerilemeye rağmen Türkiye'de akaryakıt fiyatlarının artması fiyat artışlarının ÖTV'den karşılanarak pompaya yansımaması uygulamasının çok fazla işe yaramadığını gösterdi.
Fiyat artışlarının ÖTV'den karşılanmasına rağmen akaryakıt fiyatlarının artması uygulamanın göz boyamaktan bir anlamı olmadığını da ortaya koyuyor.
Zam ile indirim ayarı mehter takımı gibi
Zam yaparken iki günde bir 30 ya da 40 kuruş fiyat artıran hükümet, indirim yaparken ise iki ayda bir 5 ya da 10 kuruşla yetiniyor. Yani hükümetin akaryakıtta zam-indirim uygulaması tam mehter takımının yürüyüşü gibi, 2 adım ileri 1 adım geri şeklinde uygulanmış.
